Van Boeken Bezeten 99

Mijn verhaal, jouw verhaal

Ieder mens heeft een verhaal. Misschien is dat de voornaamste reden voor het plezier in het lezen ervan. Wij zoeken herkenning en verlangen tegelijkertijd iets nieuws. We vinden houvast in de rode draad en hopen ook verrast te worden. Voor deze een-na-laatste aflevering las ik vier verhalenbundels. Al lezende ontdekte ik dat de verhalen altijd draaien om één van de vragen uit het bekende rijtje: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe. De schrijver behandelt zo’n vraag en geeft er geen antwoord op. Drie van de vier boeken zijn van Russische schrijvers, het vierde is van een onbekende Hongaar. De Russen omspannen de negentiende, de twintigste en het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw, de Hongaar is een typische twintigste-eeuwer. We pakken de boeken bij hun kop.

De grootste Russische verhalenverteller is Anton Tsjechov (1860-1904). Dit jaar verscheen het vijfde en laatste deel van zijn Verzamelde verhalen. Als je dit laatste deel uit hebt, ben je 269 verhalen rijker geworden en heb je de ziel van evenveel mensen cadeau gekregen. Mijn favoriet in deel 5 van deze prachtige boekenreeks is De Anna-orde, waarin een man de vrouw Anna trouwt teneinde de orde van Sint Anna tweede klasse plus de bijbehorende status te verkrijgen. Elke samenvatting faalt, lees zelf wat er gebeurt als deze man de felbegeerde tweede Anna-orde omgehangen krijgt.

De bundel Moderne Russische verhalen is een dikke pil, die begint wanneer Tsjechov ophoudt en eindigt met een verhaal uit 2008. Stop je met lezen dan heb je de Eerste Wereldoorlog, de Russische revolutie, het Stalintijdperk inclusief de Tweede Wereldoorlog, de langzame ineenstorting van de Sovjet-Unie en het nieuwe Rusland meegemaakt. De verhalen zijn wisselend, soms bizar, soms sprankelend, soms verrassend, maar altijd geven ze interessante inkijkjes in de wereld die wij zo slecht kennen. Hoogtepunt voor mij is het verhaal van Boris Pilnjak: Verhaal over hoe verhalen ontstaan. Hoe het leven van een Russische vrouw in Japan een verhaal wordt, dit vind je nergens zo indringend beschreven.

Wat verwacht je van een verhalenbundel met de titel En de zon komt op? De voor het eerst vertaalde auteur Anatoli Gavrilov vertelt dat de zon aan het einde van de dag weer ondergaat. In zijn verhalen ontmoeten we het volstrekte tegendeel van het socialistisch realisme dat de norm was toen deze in 1946 geboren schrijver opgroeide. Cynisme van de zwartste soort levert hij, die alleen verdraaglijk is omdat alle franje uit de tekst is weggesneden. Het is wennen. Veteranenverdriet wordt ijzingwekkend beschreven in Je ziet hem, een verhaal van net anderhalf kantje. Nog somberder is Memorabele data. Een mooie verzameling, maar neem die niet op vakantie mee.

De kortste korte verhalen vond ik in One minute stories, een Engelse vertaling die ik kocht in Hongarije. István Örény (1912-1979) vertegenwoordigt met zijn levensgeschiedenis de hele Hongaarse twintigste eeuw. Zijn One minute biography besluit een serie opmerkelijke verhalen die variëren van vijf regels tot vijf pagina’s. Ik vertaal er een:

Advertentie, rubriek nostalgie.

Zeer dringend aangeboden een tweekamerappartement met ingebouwde keuken op de derde verdieping aan het Joliot Curieplein, uitkijkend op de Adelaarsheuvel; ruilen voor een tweekamerappartement met ingebouwde keuken op de derde verdieping aan het Joliot Curieplein, uitkijkend op de Adelaarsheuvel. Zonder financieel oogmerk. 

Met deze boeken vol verhalen kom je elke zomer, herfst en winter door.

Noud Bles

Anton Tsjechov: Verzamelde verhalen, deel 5, 2010, Uitgeverij Van Oorschot, prijs € 39,-
Arthur Langeveld en Madeleinde Mes (samenstellers): Moderne Russische verhalen, 2009, Uitgeverij Atlas, prijs € 44,90
Anatoli Gavrilov: En de zon komt op, en 53 andere verhalen, 2010, Uitgeverij Douane, prijs € 18,50
István Örkeny: One minute stories, 2007, Corvina Books Ltd., Boedapest, prijs: HF 2000 (€ 8,-)