Van Boeken Bezeten 39

Drie meesterwerken

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen, waarover in een volgende Van Boeken Bezeten misschien iets meer, overkomt het mij wel eens dat ik voor de tweede keer hetzelfde boek aanschaf en eerst staande voor de boekenkast ontdek dat dit zo verwelkomde, per se niet te missen meesterwerk al pontificaal op de plank staat. Twee keer aan dezelfde steen stoten, vind ik, mag ik, maar drie keer? Toch staat op één plaats in de kast drie keer hetzelfde boek. Ben ik minder intelligent dan de ezel? Hoe graag ik de ruimte op de plank anders wil gebruiken, van geen van de drie zal ik afscheid nemen. Want het gaat om drie verschillende uitgaven van Don Quichotte van Miguel de Cervantes Saavedra, de klassieker der klassiekers, de moeder van alle satires, het voorbeeld voor alle schrijvers van alle tijden én het boek dat in 2005 vierhonderd jaar geleden verscheen, het boek dat ik, behalve hier en daar een stukje, nog nooit helemaal gelezen heb. Voor deze boekenrubriek heb ik ze alledrie ter hand genomen en laat ik eerst iets vertellen over het uiterlijk en de reden van aankoop.
De eerste die ik kocht, is een Duitstalige, omdat het de vollständige, illustrierte Ausgabe in Leinen gebunden betrof, besteld bij een Duitse boekenclub voor een ‘je-bent-gek-als-je-die-laat-schieten-prijs gesteund door de ik-kan-bijna-net-zo-gemakkelijk-Duits-lezen-als-Nederlands-overweging. Niet gelezen, maar wel alle illustraties van Gustacve Doré opgezocht. Het tweede exemplaar kocht ik in Parijs bij een bouquiniste aan de Seine, want een boek in een kraampje aan de Seine kopen, is de boekenaanschaf van je leven, ook al vermoedde ik op de dag van aankoop al dat ik de Histoire de l’admirable Don Quichotte de la Manche nooit integraal zou lezen. Mijn exemplaar was uit 1868 en bevat 64 schitterende gravures. En mijn derde Don Quichote werd eindelijk een Nederlandse, een Amstelpocket uit 1970, ook weer geïllustreerd, nu met platen van Albert Hahn Jr.

Wat overkomt je als je tenslotte onder het mom van ‘als-je-het-nu niet-doet-komt-het-er-nooit-meer-van “het meest verspreide boek na de Bijbel” leest?
Eén van de drie (natuurlijk die vollständige Duitser) begint met het voorwoord van de auteur. Moedige lezer! roept Cervantes mij toe en ik begin aan het eerste van de vijftig hoofdstukken in de Nederlandse uitgave, waar men in Frankrijk al stopt bij hoofdstuk 28 en de dikke Duitser pas eindigt met het 74^e Kapitel. Elk hoofdstuk uit elke editie bevat voldoende avonturen, drama en dwaasheden voor een complete en overvolle roman. Telkens opnieuw trekt de zelfbenoemde ridder ten strijde om onrecht te herstellen en beledigingen te wreken, zonder ophouden veranderen windmolens in reuzen die de mensheid bedreigen en schaapskudden in vijandelijke legers te paard. Alle vermeende tegenstanders krijgen te maken met de held zonder vrees, manisch in zijn onverschrokken aanval en depressief bij zijn onvermijdelijke nederlaag.
Is het een mooi boek? Ja, een bonter caleidoscoop van menselijke zwakheden is nauwelijks voorstelbaar. Is het een goed boek? Nee, ben ik geneigd  Nabokov na te zeggen, die als een van de weinigen het alom erkende meesterwerk een “onsamenhangend, van toevalligheden aan elkaar hangend boek” noemde. Zelf denk ik dat de schrijver evenals zijn hoofdpersoon nergens grenzen en overal spookverschijningen heeft gezien en deze eindeloos aaneenrijgt, afgewisseld met prachtige commentaren van de omstanders en levendige beschrijvingen van het centrale landschap in Spanje. Als lezer voelde ik mij afgebeeld in de eerste illustratie in elk boek, zie hieronder.  

Verkrijgbaar in uw boekhandel: de Nederlandstalige prachtuitgave De vernuftige edelman Don Quichot van La Manche uitgegeven door Atheneum, Polak & Van Gennep (1232 pagina’s, twee delen in cassette, vertaald door Barber van de Pol, prijs € 62,50) en de verkorte kinderversie De heldendaden van Don Quichot, bewerkt door James Reeves, uitgeverij Ploegsma, € 16,50.
 
Noud Bles