Van Boeken Bezeten 82

Vrij baan voor een Dame en een Heer

Jong, snel en strak; brutaal, vrijgevochten en tomeloos ambitieus. Met dit soort eigenschappen kun je je als schrijver prima presenteren. Wat moeten we met schrijvende vrouwen en mannen die zich niet op jeugd, durf en mediabekendheid laten voorstaan? Krijgen zij een kans hun werk - in plaats van hun grote mond of hun verpletterende aanwezigheid - het woord te laten doen? In de eerste Van Boeken Bezeten in het nieuwe jaar 2009 richt ik de schijnwerper op boeken van een Dame, Rascha Peper, en van een Heer, Cees Nooteboom. Beiden schreven al een oeuvre en zijn beslist niet uitgeschreven.

Heren laten Dames voorgaan. Rascha Pepers laatste roman, Vingers van marsepein, kwam uit in het voorjaar van 2008. Waarover gaat dit boek dat op de stofomslag een kinderhand toont die uit een kanten mouwtje steekt en een onduidelijk voorwerpje omhooghoudt? Misschien maar goed dat de herkomst ons pas in de loop van het boek wordt duidelijk gemaakt, de meeste lezers vallen niet zo op onderdelen die ons mensen zo nabij zijn. Rascha Peper voert ons twee werelden van opgroeiende kinderen in, om te beginnen in de wereld van de betere burgerij in het Amsterdam aan het begin van de achttiende eeuw. Tegenover verlichting, natuurwetenschappen en rijkdom voor de kleine toplaag, staan ongeletterdheid, armoede en afhankelijkheid voor de grote groep minder bedeelden in de stad. Op dat smalle bruggetje tussen boffen en pech hebben, staat Bregje. Voor de tienjarige wees ligt haar toekomst in de dienstbodenkeuken, maar ze heeft geluk. De oom die haar in huis neemt is de stadschirurgijn en anatoom Frederic Ruys. Het kind knokt zich naar de betere stand en wordt opgenomen in de artsen- en anatomenfamilie. Peper had kunnen volstaan met het historische verhaal waarin we worden ingewijd in de kunst van ontleden, conserveren en kunstig opstellen van anatomische preparaten, maar zij biedt meer. Ben is een leeftijdsgenootje, maar dan levend in Amsterdam in het begin van de 21^ste eeuw. Zijn ouders zijn gescheiden, in de herfstvacantie mag hij met zijn vader naar St. Petersburg, waar ze de Hermitage en de dierentuin bezoeken. Ook de Kunstkamera, het museum waar Peter de Grote de verzameling anatomische preparaten van Frederic Ruys neerzet die hij destijds voor Rusland heeft aangekocht. In de afwisseling van hoofdstukken uit verleden en heden ontstaat een ragfijn en subtiel geweven weefsel van verwijzingen en interacties tussen de gebeurtenissen vroeger en nu. In het anatomisch preparaat en in het boek van Rascha Peper wordt de tijd overwonnen, een prestatie die bewondering afdwingt.

Profeten worden in eigen land niet geëerd. Wel daarbuiten, in het buitenland vallen Cees Nooteboom (in 2008 75 jaar oud geworden) erkenning en eerbewijzen ten deel. In Duitsland, Italië, Frankrijk, Japan of Spanje kan hij zijn lauweren niet meer tellen terwijl in Nederland de verschijning van een nieuw boek van Nooteboom geen stof doet opwaaien. Zelf zegt hij: ‘Boeken leiden een verborgen leven. Ze houden zich dood als ze daar zin in hebben.’ Hoe jammer voor ons lezers is die schijndood van Rode regen?
Rode regen bevat 21 korte verhalen en twee gedichten. Ze vormen samen het verslag van een reis door het leven van een oude heer, genaamd Cees Nooteboom. Hij vertelt ons over zijn tweede huis op het Spaanse eiland Menorca, over de buren aan de overkant, hun huisdieren en de begroeiing in zijn tuin. Eenvoudige anekdotes over het eenvoudige bestaan, en hoe dat hetzelfde blijft of verandert. Interessanter wordt het als hij zijn verzonnen verleden met ons doorneemt en vertelt hoe hij werd wat hij is geworden: een reiziger over de wereld en door de tijd. De twee mooiste bijdragen in de bundel staan buiten deze hoofdthema’s, de beide intermezzi, Ontmoeting met een hoofdletter en Een ontmoeting in Recanati. In beide ontmoetingen een simpele kapstok waaraan Nooteboom een prachtige jas ophangt. Dat is de jas waar wij lezers van genieten en die wij graag aantrekken, want je weet nooit wanneer de rode regen valt.

Noud Bles

Rascha Peper: Vingers van marsepein, Nieuw Amsterdam, € 18,50
Cees Nooteboom: Rode regen, Atlas, € 18,50