Van Boeken Bezeten 85

Marokkaans voor beginners, voor gevorderden en voor binnenste buitenstaanders

Vooral dankzij de literatuur wordt onze wereld steeds kleiner. Hoe gemakkelijk maken wij door middel van verhalen, romans en gedichten kennis met mensen in vreemde landen die onbegrijpelijke talen spreken en schrijven. Het literair tijdschrift De tweede ronde brengt als voorjaaruitgave een prachtig vormgegeven themanummer over Iraanse literatuur.
Als je zoals ik voor het eerst een reis naar Marokko maakt, wil je je tevoren oriënteren of achteraf controleren wat je hebt gezien. Drie boeken hielpen mij iets te begrijpen van dit merkwaardige land en van de mensen daar en hier.

Kees Beekmans, de bekende onderwijzer die in De Volkskrant opmerkelijke columns schreef over zijn leerlingen in de multiculturele vmbo in Amsterdam-West, bracht een jaar door in Marokko om er meer te weten te komen over de bewoners. Zijn ervaringen, eerder verschenen in columns in De Volkskrant en De Groene Amsterdammer, heeft hij verzameld in een lopend verhaal: Marokko voor beginners. In het eerste hoofdstuk geven zijn Marokkaanse leerlingen adviezen: ‘Je moet je auto goed dichtdoen meester, ze pakken alles eruit.’ ‘Ze nakken alles van je meester, ze gaan je beroven.’ De laatste regel van het boek vertelt ons dat de Amsterdamse meester Beekmans gaat trouwen met de Marokkaanse vriendin Siham die hij heeft ontmoet in Rabat. Tussen deze twee gebeurtenissen liggen twaalf maanden waarin hij zich verbaast over het land en de mensen. We lezen over hun eigenaardigheden, hun soms strikte en soms rekbare godsdienstige opvattingen, hun pogingen om het hoofd boven water te houden en hun benadering van buitenlanders. Voor elke bezoeker aan Marokko een prima introductie.

In het najaar van 2008 verscheen Harlekino, de 552 pagina’s tellende nieuwe roman van Tessa de Loo. Twee Marokkaanse jongens, in Nederland geboren en getogen, zijn de hoofdpersonen. In een oude Volvo rijden zij naar Zuid-Spanje en nemen de veerboot naar Tanger. Hun doel is het vinden van de Marokkaanse vader van Saïd, één van de twee. Hij is kind van een Nederlandse moeder die een one night stand  had met een Marokkaanse musicus. De vader verdween, aan de hand van een foto en heel weinig gegevens beginnen de jongens aan hun zoektocht. De jacht op de vader ontplooit zich zoals je verwacht: telkens als het doel binnen handbereik lijkt, is er een complicatie waardoor naar een nieuwe plek in een van de uithoeken van het barre, exotische land moet worden afgereisd. Verdieping krijgt dit afwisselende avontuur door de verknoping met de herinneringen van beide jongens aan hun jeugdjaren waarin zij een eigen wereld, Saïdië-Hassanië, compleet met idealistische wetten en regels, een eigen economie en een eigen geschiedenis die zij hebben ingevuld. Spannend wordt het als het door hen verzonnen personage uit die fantasiewereld Harlekino de reis binnenstapt en eigenzinnig commentaar levert op het gedrag en de ervaringen van hoofdpersoon Saïd. Harlekino is een inwijding in de breedte en de diepte van dit fascinerende land.

Tahar Ben Jelloun is een van de belangrijkste hedendaagse Marokkaanse schrijvers. Wie zijn roman Herberg der armen ter hand neemt, wordt meteen meegenomen het land uit, want dit boek speelt zich hoofdzakelijk af in de sloppen van Napels. Toch blijft het verhaal door en door Marokkaans. De Herberg der armen wordt bevolkt door een bonte mengeling van nationaliteiten die aangespoeld zijn in de oude havenstad. Even bont zijn de verhalen van de bewoners. Een rijk en onverwacht openhartig geschreven boek dat eindigt in Marrakech op het grote plein van de verhalenvertellers, Jamaa-el-Fna, waar de hoofdpersoon zijn verhaal vertelt.

Dankzij de schrijvers en vertalers kunnen we onze reis door Marokko maken op elk door ons lezers te kiezen tijdstip en plaats. Vergeet ook Iran niet. Ons reisseizoen duurt elk jaar 12 maanden. 

Noud Bles

Kees Beekmans: Marokko voor beginners, impressies van een jaar, Uitgeverij L.J. Veen, paperback, € 12,50
Tessa de Loo: Harlekino, roman, Uitgeverij De Arbeiderspers, € 24,95
De tweede ronde, tijdschrift voor literatuur, Iraans nummer, lente 2009, Uitgeverij Mouria, € 12,-