Van Boeken Bezeten 102


Poëzie en natuur

Zet een gedicht op een paal tussen het groen en je hebt zowel een misvatting als een erkenning. De tegenstelling tussen kunst en natuur trekt altijd de aandacht. Op de eerste plaats kijkt de nietsvermoedende wandelaar ervan op, de man of vrouw die voor van alles van huis ging (de nodige lichaamsbeweging, frisse lucht, een brief op de post, een rustig moment met de geliefde), behalve voor het verlangen om door een gedicht verrast te worden. Die passanten stoppen, staan even stil en nemen de tekst in zich op. Ze leveren, al of niet hardop, commentaar en gaan opgeruimd weer verder. Dat nu is precies wat de kunstliefhebbers voor ogen stond, zij die het plan op een onbewaakt ogenblik hebben opgevat, verdedigd en - tegen alle bezwaren en barrières in - uitgevoerd. Meer nog dan de meest aandachtige lezer ervaren zij het gedicht als een verrijking voor de omgeving. De plek waar het staat is de mooiste omlijsting voor hun favoriete poëtische tekst. En de dichter? De maker van dit moois? Zijn/haar naam is voortaan zichtbaar tussen het struweel, de woorden die hij/zij schreef, staan zichtbaar op een voor velen toegankelijke, vaak aantrekkelijke plek. Meestal mag de dichter het gedicht onthullen, hem/haar wordt gevraagd om het voor te lezen en dat levert een kortstondig verbreken van de stilte op. Het uitsterven van de woorden geeft het besef van de tijdelijkheid van alle kunst, vooral die van de woordkunst, in welke definitieve vorm ook gegoten en daar neergezet. Juist temidden van de groene natuur die elk jaargetij verandert, die dood gaat en zich vermenigvuldigt, zien we de zwakte van de poëzie en de sterke overlevingskunst van alles wat leeft.

Zijn de passanten, de initiatiefnemers en de makers vaak gelukkig met een gedicht in de natuur, de echte winnaars zijn: de financiers van het kunstproject. Laten we hen de naam geven die hen toekomt: de begunstigers. Dat kan een instelling zijn met één of meer bevlogen bestuurders of een niet minder bevlogen iemand, een individu die ervan houdt om zijn/haar geld te besteden aan de verfraaiing van een op zich al mooie omgeving. Hun middelen leveren meer op dan een bijdrage aan het verbeteren van onze leefwereld. Deze geldschieters zorgen ervoor dat het contrast tussen kunst en natuur zichtbaar wordt. Zij zoeken door middel van de plaatsing van het gedicht op juist die plek naar de confrontatie tussen het tijdelijke en het eeuwige, en schenken als wij daar staan ons niets minder dan de illusie dat wij het onbereikbare kunnen zien, horen en aanraken, ja, er zelf even deel van zijn. Zulke onbaatzuchtige  medemensen hebben wij nodig, zulke begunstigers zijn er altijd te weinig. Deze zomer kon ik hen iets terugdoen: voor mensen die poëzie in de natuur wilden plaatsen heb ik het gedicht geschreven dat zij in hun landschapstuin hebben neergezet. Het kan alleen daar gelezen worden, op de plek waarvoor het is geschreven. De tekst is als volgt:

                                                                         Handschrift

                                                                         In het handschrift van de dichter
                                                                         maken de woorden geen geluid.
                                                                         Zie maar:
                                                                         ‘Stilte’ klinkt als stilte,
                                                                         ‘Zwijgen’ alsof je mond zich sluit.

                                                                         Maar voor de lezer
                                                                         gaan deze woorden zingen,
                                                                         is elke regel een vogel die fluit.
                                                                         Hoor:
                                                                         Leg je oor te luisteren,
                                                                         knisperend groeit het gras,
                                                                         de paarden trappelen
                                                                         en een windvlaag ritselt
                                                                         door boomtakken en bladerdak.
                                                                         Er trekken rimpels over de waterspiegel,
                                                                         met de eenden duik je onder in de plas.
                                                                         Je stem klinkt als ingehouden
                                                                         onweer, wordt fluisteren
                                                                         zover je kijkt.
                                                                         Tot aan de heuvelrand in de verte,
                                                                         daar sterf je uit.

                                                                         Noud Bles

Deze column verscheen in de jubileumuitgave van Floris, tijdschrift van kasteel Doornenburg, maart 2011.

Het gedicht Handschrift is geplaatst in Tuin ‘de Villa’. Deze particuliere tuin is gesloten voor het publiek. Zie ook Column 101 en de pagina Tuin 'de Villa'.